Vergi qanunvericiliyinin tətbiqi: məhkəmə praktikası #1 (borcun silinməsi)

Vergi Məcəlləsi ilə səthi tanış olduq. Amma qanunvericiliyi daha yaxşı bilmək üçün, onu tətbiq etmək lazımdır. Qanunvericilik məhkəmələrdə tətbiq olunur və tətbiq olunarkən bir-çox nüanslar üzə çıxır. Məhkəmələrdə tərəflər çəkişir, hərəsi öz sübutlarını təqdim edir, ekspertizalar keçirilir, təhlillər aparılır və nəticədə məhkəmə qərar çıxarır. Bu gün borcun silinməsi və vergi orqanlarının qərarlarının ləğvi ilə bağlı Bakı Apellyasiya Məhkəməsinin iki qərarına baxacağıq və onları müqayisə edəcəyik. Həmin qərarlar qoşmada əlavə olunur.

1-ci qərar:

2-1(103)-192/2016 saylı  qərarda göstərilir ki, iddiaçı 31 iyul 2015-ci il tarixdə cavabdeh Azərbaycan Respublikası Vergilər Nazirliyi yanında Bakı Vergilər Departamentinə qarşı onun 1701761702 saylı VÖEN ilə vergi uçotunun ləğv edilməsinin və ona hesablanmış 162345,08 manat vergi borcunun silinməsinin cavabdeh Vergilər Nazirliyi yanında Bakı Vergilər Departamentinə həvalə edilməsi barədə iddia ərizəsi ilə 1 saylı Bakı İnzibati-İqtisadi Məhkəməsinə müraciət etmişdir. Sonradan iddiaçı  «Vergilərin hesablanması barədə» 21.04.2015-ci il tarixli, 21577020042064200 saylı qərarın ləğv edilməsinə dair qərar qəbul edilməsini xahiş etmişdir. Birinci instansiya iddianı təmin etmişdir və vergi orqanın qərarı ləğv edilmişdir.

İşin mahiyyəti:

06 aprel 2015-ci il tarixli, 1539020041981100 saylı bildirişində iddiaçının 1701761702 saylı VÖEN ilə vergi uçotuna alınmağı qeyd olunmuşdur. Həmçinin həmin Departament tərəfindən ona göndərilmiş 24 iyun 2015-ci il tarixli, 15173201751 saylı «vergi borcunun ödənilməsi barədə» Bildirişdə vergilər üzrə 152.542,37 manat, maliyyə sanksiyası üzrə 40 manat, hesablanmış faizlər üzrə 9.762,71 manat, ümumilikdə 162.345,08 manat vergi borcunun olduğu qeyd olunmuşdur. Bununla bağlı, iddiaçı qeyd edir ki, bu günədək heç bir sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmayaraq vergi ödəyicisi olmamışdır. Buna baxmayaraq iddiaçı tərəfindən heç bir sahibkarlıq fəaliyyəti göstərilmədiyi halda qanunsuz və əsassız olaraq vergi orqanlarında vergi ödəyicisi kimi uçota alınmaqla yanaşı, ona yuxarıda qeyd olunan məbləğdə vergilər hesablanmışdır.

Vergi orqanı apellyasiya şikayəti vermişdir və qeyd etmişdir ki, iddiaçının vergi orqanında məcburi olaraq vergi ödəyicisi kimi qeydiyyatdan keçirilməsinin əsası kimi iddia ərizəsinə qarşı etirazdan da görünür ki, mülkiyyətində olmuş daşınmaz əmlakı 1.000.000 manata satması olmuşdur. Vergi orqanının qənaətinə görə iddiaçı mülkiyyətində olmuş daşınmaz əmlakı satarkən satış qiyməti 120.000 manatdan çox olduğu üçün əlavə dəyər vergisi ödəyicisi kimi qeydiyyata alınmaya dair vergi orqanına müraciət etməli və müvafiq olaraq əlavə dəyər vergisi ödəməlidir.

Məhkəmə qeyd etmişdir ki, iddiaçı sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmadığı halda, sahibkarlıq fəaliyyəti məqsədləri üçün istifadə olunmayan özünə məxsus daşınmaz əmlakı satmasına görə ona əlavə dəyər vergisi hesablanması qanunvericilikdə nəzərdə tutulmadığından, Bakı Vergilər Departamentinin Vergilərin hesablanması barədə 21.04.2015-ci il tarixli, 1577020042064200 saylı qərarı əsaslı hesab edilə bilməz. Azərbaycan Respublikası Vergi Məcəlləsinin 99.3.6-cı maddəsinə əsasən sahibkarlıq fəaliyyəti məqsədləri üçün istifadə olunmayan aktivlərin təqdim edilməsindən gəlir qeyri-sahibkarlıq fəaliyyətindən gəlirə aiddir.

Bununla da, Vergilər Nazirliyi yanında Bakı Vergilər Departamentinin apellyasiya şikayəti təmin edilməmişdir.

2-ci qərar:

2-1(103)-1042/2015 saylı qərardan görünür ki, İddiaçı cavabdeh Bakı şəhər Vergilər Departamentinə qarşı iddia ərizəsi ilə məhkəməyə müraciət edərək, cavabdeh tərəfındən ona, fəaliyyətini dayandırdığı dövrdə vergi öhdəliklərini yerinə yetirmədiyi üçün dövlət büdcəsinə 10.05.2013-cü il tarixə əsas vergi üzrə 500,93 manat, faiz üzrə 183,34 manat, cəmi 684,27 manat məbləğində vergi borcun silinməsi vəzifəsinin Bakı şəhər Vergilər Departamentinə həvalə edilməsi

barədə qərar qəbul edilməsini xahiş etmişdir. Birinci instansiya iddianı  təmin edilmiş, Bakı şəhər Vergilər Departamenti tərəfındən iddiaçının fəaliyyətini dayandırdığı dövründə vergi öhdəliklərini yerinə yetirməməyə görə dövlət büdcəsinə 10.05.2013-cü il tarixə əsas vergi üzrə 500,93 manat, faiz üzrə 183,34 manat, cəmi 684,27 manat məbləğində vergi borcunun silinməsinin Bakı şəhər Vergilər Departamentinə həvalə edilməsi qərara alınmışdır.

İşin mahiyyəti:

İddiaçı sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olubmuş və bir-neçə dəfə fəaliyyətini dayandırmışdır. Lakın vergi orqanı buna baxmayaraq cavabdeh Bakı şəhəri Vergilər Departamenti tərəfındən ona vergi öhdəlikləri yerinə yetirilmədiyi üçün dövlət büdcəsinə 10.05.2013-cü il tarixə əsas vergi üzrə 500,93 manat, faiz üzrə 183,34 manat, cəmi 684,27 məbləğində vergi borcu hesablamışdır. İddiaçı məhkəməyə müraciət etdi və iddiası təmin olundu.

Vergi orqanı bu qərardan şikayət etdi və bildirdi ki, vergi ödəyicisi fəaliyyətini dayandırdıqdan sonrakı dövrlərdə qarşılıqlı əlaqələrin təhlili nəticəsində çəkdiyi elektrik xərclərinə görə 336,41 manat e-VHF əldə etmişdir. Kameral yoxlama aparılmışdır və "Vergilərin hesablanması barədə" bildiriş iddiaçıya göndərilmişdir.

Məhkəmə məsələni araşdırmışdır və nəticəyə gəlmişdir ki, vergi orqanı mübahisələndirilən dövr üzrə vergi ödəyicisinin vergi öhdəliklərindən yayınma halını təsdiq edən hər hansı sübutu məhkəmə kollegiyasına təqdim etmədiyindən onun apellyasiya şikayətində göstərdiyi hallar birinci instansiya məhkəməsinin qərarının ləğvi üçün əsas hesab edilə bilməz və dövlət orqanının şikayətini təmin etməmişdir.

Qısa nəticə:

Gördüyünüz kimi hər iki işdə məhkəmə vergi ödəyicilərin tərəfini tutmuşdur. Vergi orqanları isə məsələlərə səthi yanaşmışdır və sübutları möhkəm deyildi. Elə təsəvvür yaranır ki, elə bil vergi orqanı işə “tutar qatıq, tutmaz ayran” kimi yanaşır və məsələni ədalətli həll etməkdə maraqlı deyil. Bu isə yaxşı hal deyil. Məhkəmələr, öz növbəsində qanun normaları üstün tutur və öz qərarlarını lazımınca əsaslandırır.

Birinci işdə Vergi Məcəlləsinin 99.3.6-cı maddəsinin tətbiqi çox yerində düşdü. Əgər sizin də belə işiniz varsa bu maddədən istifadə edə bilərsiniz.