Hüquq
Təfsir hüquq elminin mühüm nəzəri və praktiki mövzularından biridir. Milli hüquq ədəbiyyatlarında təfsir mövzusuna olan yanaşmalardan fərqli olaraq, bu məqalədə təfsir daha çox praktiki mövzu kimi araşdırılacaq. Təfsirin praktiki mövzu kimi xarakterizə olunmasının başlıca səbəbi onun hüquq normasının mətninin mahiyyətinin aydınlaşdırılması və (və ya) birbaşa, yaxud dolayı yolla qanunvericilik aktlarında mövcud olan boşluqların doldurulması, kolliziyaların aradan qaldırılması üsulu kimi çıxış etməsidir. Məhz bu səbəbdən məqalənin əsasını təşkil edən məsələlər "necə başa düşülür?" və "necə tətbiq edilir?" suallarından daha çox, "niyədir?", "necə başa düşülməlidir?" və "necə tətbiq edilməlidir?" suallarına cavab verilməklə qiymətləndiriləcək. Nəticədə məqalədə hüquqşünaslar üçün təfsir etmə bacarığının əhəmiyyətliliyini göstərən və inkişafına şərait yaradan nümunələr daha sadə və aydın anlaşılan formada izah ediləcək.
Abunə hüquqi xidmətlər:
Kompleks hüquqi xidmət barəsində müqavilə bağlanılarkən müştəri, hüquq problemlərinin tam kompleksdə uğurla aradan qaldırılması üçün zəruri və lazımi xidmətlərin tam spektrini əldə edir.
- Dövlət qurumlarında layihənin razılaşdırılması, icazələrin verilməsi və hüquq təyinedici sənədlərin (şəhadətnamələrin) alınması suallarla bağlı təmsilçilik;
- Müştərinin sifarişinə əsasən AR Normativ-hüquqi sənədlərinin axtarışı, toplanması, təhlili və təqdim edilməsi;
- Sazişin və ya layihənin hüquqi müşayiəti;
- Dövlət tərəfindən şirkətdə keçirilən yoxlamalarda prosessual hərəkətlərinə yoxlayıcılar tərəfindən riayət edilməsinə, yoxlayıcıların düzgün rəy verilməsinə, yoxlama nəticələrin düzgün rəsmiləşdirilməsinə və prosessual sənədlərin tərtib edilməsinə hüquqi nəzarət məqsədilə iştirak;
- Qüvvədə olan və ya Müştərinin partnyorları tərəfindən təqdim edilmiş müqavilələrin ekspertizası və dəyişikliklərin edilməsi;
- Müştərinin partnyorları tərəfindən təqdim edilmiş əlverişli dəyişikliklərin edilməsi təklifi haqqında sənədlərin təhlili;
- Müqavilələrin bağlanması, icra edilməsi, dəyişdirilməsi və ləğv edilməsi zamanı yaranan mübahisələrin həll edilməsinə aid hüquqi xidmətlər;
- Müqavilələrin bağlanması barədə danışıqlar aparılarkən maraqların təmsili;
- Müqavilələrə xitam verilməsi ilə bağlı tədbirlərin keçirilməsi, həmçinin məhkəmə qaydasında;
- Lisenziyaların rəsmiləşdirilməsi;
- Əmtəə nişanları, patent, müəllif hüquqların qeydiyyatı;
HR-konsaltinq:
- Şirkətin daxili sənədlərin mövcud olması və düzgün tərtib edilməsinin yoxlanılması (daxili əmək nizam qaydaları haqqında əsasnamə, vəzifə təlimatları və s.)
- Əsas HR sənədlərinin auditi (ştat cədvəli, iş vaxtının hesablanma cədvəli, işçilərlə əmək müqavilələr)
- Daxili əmrlərin rəsmiləşdirilməsi və qeydiyyatı şəxsi kartların aparılma qaydaları, əmək kitabçaların, məzuniyyətlərlə bağlı kargüzarlığın mövcud olmasının yoxlanılması.
- Abunə hüquqi xidmətlərin qiyməti razılaşma əsasında müəyyən edilir.
Məhkəmə və digər dövlət qurumlarında təmsilçilik:
- mülki, vergi, ailə, gömrük, inzibati və digər işlər üzrə birinci instansiya məhkəmələrində, etibarnamə ilə təmsil etmək;
- apellyasiya instansiyasında təmsilçilik;
- ali məhkəmədə təmsil olunması üçün müvafiq təşkilati işlərin görülməsi;
- digər dövlət qurumlarında müştərinin təmsil edilməsi (o cümlədən, notarius, miqrasiya, vergi, gömrük və sair qurumlarda).
Konsaltinq xidmətləri:
- Biznesin hüquqi müşaiyəti;
- Biznes, iqtisadi siyasət, hüquqi vəziyyət sahəsində məsləhətlərin verilməsi, investisiya layihələrinin müşaiyət olunması;
- Daxili sənədlərin (vəzifə təlimatlarının, struktur bölmələrin əsasnamələrin və s.) hazırlanması və / və ya təhlili.;
- İnsan resurslarının idarəetmə sistemlərinin işlənməsi – imkanların mobilizasiyası və insan resursları xidməti əməkdaşların fərdi konsultasiyası; insan resurslarının idarəedilməsi – cəlb etmə və seçim üzrə rəhbərliyin siyasət və prosedurların işlənməsi;
- Funksiyalaşdırma və monitorinq, treninq və inkişaf etmə;
- İşin qiymətləndirilməsi;
- Bütün kommersiya sənədlərinin düzgün tərtib olunmasına nəzarət və onların yoxlanılması;
- Müqavilə üzrə ziddiyyətlərin aradan qaldırılması üçün köməklik göstərilməsi.
Hüquqi şəxslərin qeydiyyatı:
- Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatında köməklik;
- Təsisçilərin və / və ya Baş direktorun qeydiyyat pasport məlumatların dəyişdirilməsi;
- Direktorun dəyişdirilməsi;
- Təsisçilərin və ya təsisçiləri arasında nizamnamə kapitalında payların bölüşdürülməsində dəyişiklik;
- Satış və hər hansı bir üçüncü tərəf nizamnamə kapitalının səhmlərin ianə;
- Hüquqi şəxsin adının dəyişdirilməsi;
- Ünvanın dəyişdirilməsi;
- Hüquqi şəxsin filialın və ya nümayəndəliyinin qeydiyyatı;
- Hüquqi şəxslərin təsis sənədlərində hər hansı digər dəyişikliklər.
Hüquqi məsləhətlər:
- Daşınmaz əmlak üzrə (mənzilin torpağın alqı-satqısı, bağışlanması, qeydiyyatı və digər);
- Əmək münasibətləri üzrə;
- Yol hərəkəti ilə bağlı;
- Miqrasiya məsələləri üzrə;
- Mülki hüquq və mülki-prosessual hüquq üzrə;
- Cinayət hüququ və cinayət-prosessual hüquq üzrə,
- Lisenziyalaşdırma məsələləri üzrə;
- Müqavilələr, ərizə, şikayət və digər sənədlərin hazırlanması ilə bağlı məsələlər üzrə;
- Vergi məsələləri üzrə;
- İnsan Hüquqları Avropa Məhkəməsinə göndərilən şikayətlər üzrə;
- Qanunvericiliyə bağlı digər məsələlər.
Bu gün sonuncu maddəni nəzərdən keçirəcəyik və bununla da Vergi Məcəlləsi ilə bitiririk. Növbəti yazılarda vergi sahəsində məhkəmə aktları ilə tanış olacayıq və onları təhlil etməyə çalışacayıq.
Maddə 221. Sadələşdirilmiş verginin hesablanması qaydası, ödəmə müddəti və bəyannamənin verilməsi
XVII fəsil. Sadələşdirilmiş vergi
Maddə 218. Sadələşdirilmiş verginin ödəyiciləri
218.1. Aşağıda göstərilən şəxslər sadələşdirilmiş verginin ödəyicisi olmaq hüququna malikdir:
218.1.1. bu Məcəllənin XI fəslinin müddəaları nəzərə alınmaqla, ƏDV məqsədləri üçün qeydiyyata alınmamış və ardıcıl 12 aylıq dövrün istənilən ayında (aylarında) vergi tutulan əməliyyatların həcmi 200.000 manat və ondan az olan şəxslər;
XVI fəsil. Mədən vergisi
Maddə 213. Mədən vergisi
Azərbaycan Respublikasının ərazisində, o cümlədən Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan sektorunda faydalı qazıntıların çıxarılmasına görə mədən vergisi tutulur.
Maddə 214. Vergi ödəyiciləri
XV fəsil. Yol vergisi
Maddə 209. Vergi ödəyiciləri
Azərbaycan Respublikasının ərazisinə daxil olan və həmin ərazidən sərnişin və yük daşınması üçün istifadə edən avtonəqliyyat vasitələrinin sahibləri olan qeyri-rezident şəxslər, habelə Azərbaycan Respublikasının ərazisində avtomobil benzininin, dizel yanacağının və maye qazın istehsalı və ya idxalı ilə məşğul olan şəxslər yol vergisinin ödəyiciləridir.
Maddə 210. Vergitutma obyekti
Maddə 202. Müəssisənin əmlakının vergi tutulan dəyərinin müəyyən edilməsi qaydası
202.0. Vergitutma məqsədləri üçün müəssisənin əmlakının orta illik qalıq dəyəri götürülür. Müəssisənin əmlakının (avtonəqliyyat vasitələri istisna olmaqla) orta illik qalıq dəyəri aşağıdakı qaydada hesablanır:
Maddə 199. Vergi güzəştləri və azadolmalar
199.1. Dövlət hakimiyyəti orqanları, büdcə təşkilatları və yerli özünü idarəetmə orqanları, Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı və onun qurumları, maliyyə bazarlarına nəzarət orqanı, dövlət fondları və əlillərin, sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların ictimai təşkilatları əmlak vergisini ödəməkdən azaddır.
Maddə 195. Elektron vergi hesab-fakturaları
195.1. Bu Məcəllənin 195.3-cü maddəsi ilə başqa hallar nəzərdə tutulmamışdırsa, aksizli malları göndərən vergi ödəyicisi normativ hüquqi aktlara uyğun olaraq malı qəbul edənə elektron vergi hesab-fakturası yazmalı və verməlidir.
195.2. Elektron vergi hesab-fakturası müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi formada tərtib edilən və bu Məcəllənin 176.2-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş rekvizitləri özündə əks etdirən sənəddir.
Maddə 191. Aksizlər üzrə hesabat dövrü və aksizlərin ödənilməsi
191.1. Aksizlər üzrə hesabat dövrü təqvim ayıdır. Aksizli mallar istehsal edildikdə, hər hesabat dövrü üçün vergi tutulan əməliyyatlar üzrə aksizlər hesabat dövründən sonrakı ayın 20-dən gec olmayaraq ödənilməlidir.
Fəsil XII. Aksizlər
Maddə 182. Aksiz anlayışı
182.1. Aksiz - aksizli malların satış qiymətinə daxil edilən vergidir.
182.2. Azərbaycan Respublikasının ərazisində istehsal edilən, yaxud idxal olunan aksizli mallardan, vergidən azad edilən mallar istisna olunmaqla, aksiz tutulur.
Maddə 183. Vergi ödəyiciləri
Maddə 179. Əvəzləşdirilən vergi məbləği hesablanmış vergi məbləğindən artıq olduqda, büdcə ilə münasibətlər
179.1. Hesabat dövründə vergi tutulan dövriyyəsinin azı 50 faizi sıfır dərəcəsi ilə vergiyə cəlb olunan vergi ödəyicisinə, hesabat dövründə əvəzləşdirilən vergi məbləğinin hesablanmış vergidən artıq olan hissəsi onun vergi və ya gömrük orqanlarına ərizəsini verdiyi vaxtdan 45 gün ərzində qaytarılır.
Maddə 175. Büdcəyə ödəmələr müəyyən edilərkən əvəzləşdirilən ƏDV
175.1. Bu maddədə başqa hallar nəzərdə tutulmamışdırsa, əvəzləşdirilən ƏDV-nin məbləği vergi ödəyicisinə verilmiş elektron vergi hesab-fakturaları üzrə nağdsız qaydada (mal, iş və xidmət təqdim edənin bank hesabına birbaşa nağd qaydada ödənişlər istisna edilməklə) ödəmələr üzrə ƏDV-nin depozit hesabına və bu hesab daxilində aparılan əməliyyatlarda ödənilən vergi məbləği sayılır və bu zaman vergi tutulan əməliyyatın vaxtı aşağıdakı kimi müəyyənləşdirilir:
Maddə 171. Qarışıq əməliyyatlar
171.1. Mallar göndərilməsinə, işlər görülməsinə və ya xidmətlər göstərilməsinə yardımçı xarakter daşıyan mallar göndərilməsi, işlər görülməsi, xidmətlər göstərilməsi onların bir hissəsi sayılır.
171.2. İxracatçının malların idxalına yardımçı xarakter daşıyan işlər görməsi və ya xidmətlər göstərməsi malların idxalının bir hissəsi sayılır.
Maddə 166. Vergi tutulan əməliyyatların aparıldığı vaxt
Maddə 164. Vergi ödəməkdən azad edilmə
164.1. Malların ixracından başqa, malların təqdim edilməsinin, işlər görülməsinin və xidmətlər göstərilməsinin aşağıdakı növlərindən, habelə idxalın aşağıdakı növlərindən ƏDV tutulmur:
164.1.1. özəlləşdirilmə qaydasında dövlət müəssisəsindən satın alınan əmlakın dəyəri, habelə dövlət əmlakının icarəyə verilməsindən alınan icarə haqqının büdcəyə ödənilməli olan hissəsi;
164.1.2. maliyyə xidmətlərinin göstərilməsi;
Maddə 160. Müəssisənin təqdim edilməsi
160.1. Müəssisənin bir əməliyyat çərçivəsində bir vergi ödəyicisi tərəfindən digər vergi ödəyicisinə təqdim edilməsi vergi tutulan əməliyyat sayılmır.
160.2. Bu Məcəllənin 160.1-ci maddəsində göstərilən halda müəssisəni alan və ya qəbul edən şəxs təqdim edənin bu fəsildə göstərilən və təqdim edilən müəssisəyə (aid hüquq və öhdəliklərini öz üzərinə götürür. Bu müddəa müəssisəni əqdim edən şəxsi əvvəlki vergi dövrləri üçün vergiləri, faizləri və ya maliyyə sanksiyalarını ödəməkdən azad etmir.
Maddə 157. Qeydiyyat
157.1. ƏDV-nin məqsədləri üçün məcburi və ya könüllü qeydiyyat haqqında ərizə müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi forma üzrə verilməlidir.
Fəsil XI. Əlavə dəyər vergisi
Maddə 153. Əlavə dəyər vergisi anlayışı
153. Əlavə dəyər vergisi (bundan sonra ƏDV) vergi tutulan dövriyyədən hesablanan verginin məbləği ilə bu Məcəllənin müddəalarına uyğun olaraq verilən elektron vergi hesab-fakturalara və ya idxalda ƏDV-nin ödənildiyini göstərən sənədlərə müvafiq surətdə əvəzləşdirilməli olan verginin məbləği arasındakı fərqdir.
Maddə 151. Cari vergi ödəmələri
151.1. Hüquqi şəxslər və fərdi sahibkarlar rüb qurtardıqdan sonra 15 gündən gec olmayaraq cari ödəmələri dövlət büdcəsinə ödəməlidirlər. Bələdiyyə mülkiyyətində olan müəssisə və təşkilatlar mənfəət vergisini yerli büdcəyə (bələdiyyə büdcəsinə) ödəyirlər. Hər ödəmənin məbləği əvvəlki vergi ilində hesablanmış vergi məbləğinin 1/4 hissəsini təşkil edir. Xüsusi notariuslar bu Məcəllənin 101.4-cü maddəsi ilə müəyyən edilmiş dərəcə ilə hesablanmış vergini növbəti ayın 20-dən gec olmayaraq dövlət büdcəsinə ödəməlidirlər.
Maddə 149. Bəyannamənin verilməsi
149.1. Aşağıdakı vergi ödəyiciləri bu Məcəllənin 149.2-ci maddəsində göstərilən müddətlərdə vergi orqanlarına bəyannamə verirlər:
149.1.1. rezident müəssisələr;
149.1.2. Azərbaycan Respublikasında daimi nümayəndəliyi olan qeyri-rezidentlər;
149.1.3. vergiyə cəlb olunan gəliri Azərbaycan mənbəyindən olan və bu gəlirindən ödəmə yerində vergi tutulmayan qeyri-rezidentlər;
Maddə 146. Hüquqi şəxsin yaranması
146.1. Aktivlərin verilməsi aşağıdakı hallarda onların vergiyə cəlb olunan təqdim edilməsi sayılmır:
146.1.1. şəxs və ya şəxslər qrupu aktivləri hər hansı hüquqi şəxsə bu hüquqi şəxsdə iştirak payı əvəzinə verirsə (hər hansı öhdəlik götürməklə və ya götürməməklə);
146.1.2. şəxs və ya şəxslər qrupu bilavasitə mübadilədən sonra hüquqi şəxsdə iştirak paylarının 100 faizinə sahib olursa.
Bu günki yazıda VM-nin 144-cü və 145 maddə ilə toxunacayıq. 145-ci maddə hüquqi şəxsin ləğv edilməsinə aiddir (hüquqi şəxs ləğv edilərkən vergiyə cəlb olunan vəsaitlər və s.)
Maddə 144. Gəlirin və ya zərərin qəbul edilməməsi
144.1. Vergi tutulan gəlir müəyyən edilərkən aşağıdakı hallarda gəlir və ya zərər nəzərə alınmır:
144.1.1. aktivlər ər və arvad arasında verildikdə;
144.1.2. aktivlər keçmiş ər-arvad arasında boşanma prosesində verildikdə;
Maddə 140. Maliyyə lizinqi
140.1. İcarəyə verən maddi əmlakı maliyyə lizinqi müqaviləsi üzrə icarəyə verirsə, vergitutma məqsədləri üçün icarəçi əmlakın sahibi, icarə ödəmələri isə icarəçiyə verilmiş ssuda üzrə ödəmələr sayılır.
140.2. Aşağıdakı hallarda əmlak icarəsi maliyyə lizinqi sayılır:
Kassa metodundan başqa hesablaşma metodu da mövcuddur.
Maddə 134. Hesablama metodundan istifadə edilərkən gəlirin və xərcin uçotu qaydası
Hesablama metodu ilə uçot aparan vergi ödəyicisi gəlir əldə edilməsinin və xərc çəkilməsinin faktiki vaxtından asılı olmayaraq gəlirini və xərcini müvafiq surətdə gəlir almaq hüququnun əldə edildiyi və ya xərcin çəkilməsi barədə öhdəliyin yarandığı vaxt nəzərə almalıdır.
Maddə 135. Hesablama metodundan istifadə olunarkən gəlirin əldə edilməsi vaxtı
Gəlirin və xərcin uçotu çox vacib məsələdir və vergi ödəyicisi buna xüsusi diqqət yetirməlidir. Yarana biləcək problemlərin qarşısını almaq üçün ən effektiv üsullardan biridir.
Maddə 130. Gəlirin və xərcin uçotu qaydası
Əgər xarici ölkədə gəliriniz mövcuddursa və orada vergi ödəyirsinizsə, bu hələ o demək deyil ki, Azərbaycanda vergidən azadsınız. VM-nin 127 və 128-ci maddələrlə tanış olmağınız məqsədə uyğun olardı.
Maddə 127. Xarici ölkədə ödənilən verginin nəzərə alınması
127.1. Rezidentin Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənarda Azərbaycan mənbəyindən olmayan gəlirindən ödənilmiş gəlir vergisinin və ya mənfəət vergisinin məbləğləri Azərbaycanda vergi ödənilərkən nəzərə alınır.
Ödəmə mənbəyindən tutulan vergilərin növləri ilə aşağıda tanış ola biləcəksiniz (dividend, icarə və s.).
Maddə 122. Ödəmə mənbəyində dividenddən vergi tutulması
122.1. Rezident müəssisə tərəfindən ödənilən dividenddən ödəmə mənbəyində 10 faiz dərəcə ilə vergi tutulur.
122.2. Dividendin faktiki sahibi olan fiziki və hüquqi şəxslərdən bu Məcəllənin 122.1-ci maddəsinə uyğun olaraq vergi tutulmuşdursa, dividendi alan fiziki və hüquqi şəxslərin həmin gəlirindən bir daha vergi tutulmur.
Gəlirdən çıxılan digər xərlər.
Maddə 117. Geoloji-kəşfiyyat işlərinə və təbii ehtiyatların hasilatına hazırlıq işlərinə çəkilən xərclərin gəlirdən çıxılması
117.1. Geoloji-kəşfiyyat işlərinə və təbii ehtiyatların hasilatına hazırlıq işlərinə çəkilən xərclər bu Məcəllənin 114-cü maddəsi ilə müəyyən edilmiş amortizasiya dərəcəsi ilə hesablanan amortizasiya ayırmaları şəklində ümumi gəlirdən çıxılır.
Bir müddət bundan əvvəl, VM-nin 102-ci maddəsinə toxunarkən, gəlir vergisindən azadolmalar və güzəştlərdən danışmışdıq. Bu gün də müvafiq azadolmalar və güzəştlərdən yazacayıq, amma bunlar bir az fəqrqlidir, çünki hüquqi şəxslərə aiddir.
Həmçinin, 10-cu fəslin (Fiziki şəxslərin gəlir vergisinə və hüquqi şəxslərin mənfəət vergisinə aid olan maddələr) ilk iki maddəsi ilə də tanış olacayıq.
Maddə 106. Azadolmalar və güzəştlər
106.1. Vergidən azaddır:
Artıq biz Vergi Məcəlləsinin 9-cu fəslinə (Hüquqi şəxslərin mənfəət vergisi) çatmışıq. Bu növ vergi ödəyiciləri üçün fərqli vergi dərəcəsi tətbiq olunur (20%). Həmçinin vergi obeykti ilə bağlı müəyyən xüsusiyyətlər var. Bu gün 9-cu fəslin cəmi üç maddəsi ilə tanış olağayıq.
Maddə 103. Vergi ödəyiciləri
103.1. Azərbaycan Respublikasında rezident və qeyri-rezident müəssisələr mənfəət vergisinin ödəyiciləridir.
Çoxlarınıza maraqlıdır ki, bizdən nə qədər vergi tutulmalıdır. Düz tutulur, yoxsa yox. Bu barədə dəqiq məlumat Vergi Məcəlləsinin 101-ci maddəsi bizə verəcək. Əgər işçi kimi, əmək müqaviləsinə uyğun olaraq əmək haqqı alırsınız və 2500 manatadək maaşınız varsa, onda dövlətə 14% vergi ödəməli olacaqsınız (DSMF-ə ödənilən haqq nəzərə alınmadan). Əgər maaşınız 2500 manatdan çoxdursa, 350 manat + 2500 manatdan çox olan məbləğin 25 faizi dövlətə vergi ödəməli olacaqsınız.
Gəlirlə bağlı keçən dəfə ilkin məlumatı nəzərənizə çatdımışdıq.Bu gün də adı çəkilən mövzunu inkişaf edəcəyik. Muzdlu işlə əlaqədar alınan gəlir barədə 98-ci maddə, muzdlu işə aid olmayan fəaliyyətdən gəlir barədə isə 99-cu maddə məlumat verir.
Muzdlu işlə bağlı gəlir - əmək haqqı.
Muzdlu işə aid olmayan gəlir isə digər gəlirlərdir, bura həm sahibkarlıq, həm qeyri-sahibkarlıq fəaliyyət növləri aiddir. Bunlar barədə VM-nin 99-cu maddədən öyrənə biləcəksiniz.
Maddə 99. Muzdlu işə aid olmayan fəaliyyətdən gəlir
Gəlirə nə daxildir. Aşağıdakı maddələr bu barədə sizə müəyyən məlumat verəcək. Bu mövzu çox həssasdır və onu tənzimləmək hər zaman mümkün olmur. Misal üçün 97.1-ci maddəsində göstərilir ki, rezident vergi ödəyicisinin gəliri onun Azərbaycan Respublikasında və Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənarda əldə etdiyi gəlirdən ibarətdir.Rezident olmaq üçün Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı olmaq kifayətdir.
Növbəti mövzumuz, fiziki şəxslərin gəlir vergisinə aiddir. Buna VM-nin 8-ci fəsli həsr olunur. Həmçinin, qeyd olunmalıdır ki, biz artıq Xüsusi Hissəyə keçirik. Burda rezidentlər, qeyri-rezidentlər, vergi obyektin detalları və s barədə məlumatı əldə edəcəyik. Bu gün isə sadəcə 2 maddəyə diqqət yetirəcəyik.
Maddə 95. Vergi ödəyiciləri
Rezident və qeyri-rezident fiziki şəxslər gəlir vergisinin ödəyiciləridirlər.
Maddə 96. Vergitutma obyekti
Keçən dəfə vergi ödəyicisinin əmlakının siyahıya alınması barədə məlumatlandırmışdıq. Bu dəfə isə həmin əmlakın hesabına verginin tutulması barədə danışacayıq.
Maddə 90. Vergi ödəyicisinin əmlakı hesabına verginin tutulması qaydası
Vergi Məcəlləsinin aşağıdakı maddələri vergi öhdəliyinin yerinə yetirilməsi müddətinə və yerinə aiddir. Bu müddətlərlə ehtiyatlı olmaq lazımdır, çünki adıçəkilən müddətlər pozulmaqla ödənilməsinə görə vergi ödəyicisi faiz ödəyə bilər.
Maddə 85. Vergi öhdəliyinin yerinə yetirilməsi müddətləri və həmin müddətlərin dəyişdirilməsi
85.1. Hər bir vergiyə dair ödənilmə müddətləri müəyyən edilir. Vergilərin müəyyən edilmiş ödənilmə müddətinin dəyişdirilməsi yalnız bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirilə bilər.
Vergi ğd\yicisi tərəfindən hesablanan vergilər hər zaman düzgün olmaya da bilər. Buna görə də vergi orqanı vergiləri yenidən hesablaya bilər. Amma bunun üçün müvafiq əsaslar olmalıdır. Bu əsaslar VM-nin 83 maddəsində göstərilib. Həmçinin verginin hesablanması haqqında bildiriş (m.84) barədə də oxuya bilərsiniz.
Maddə 83. Vergi orqanları tərəfindən vergilərin hesablanması
Bu günki mövzu təşkilatın ləğv edildiyi və yenidən təşkil edildiyi halda yaranan vergi öhdəlikləri ilə bağlıdır. Aşaıda qeyd olunan müddəalar Mülki Məcəllənin 55-61 maddələri ilə sıx bağlıdır və onlarla tanış olmağınız məqsədə uyğun olardı.
Maddə 79. Müəssisə (təşkilat) ləğv edildikdə vergi öhdəliklərinin yerinə yetirilməsi
Vergi öhdəliyi nədir? Sadə desək - vergini ödəmək. Daha geniş isə VM-nin 77.1-ci maddəsində göstərilib. Maraqlı məqam ondadır ki, qanunverici öhdəlik kimi, yalnız vergini ödəmək göstərib və əgər bu öhdəliyi yerinə yetirmirsənsə onda məsuliyyət nəzərdə tutula bilər. Amma təcrübədə fərqli hallarla rastlaşa bilərik. Misal üçün, vergi ödəyicisi vergini düzgün ödəsə belə, amma bəyannaməni düzgün təqdim etməsə məsuliyyət daşıyacaq. Niyə? Əgər vergi öhdəliyi deyilsə buna görə məsuliyyət nəzərdə tutulmamalıdır. Fikrimcə, bu məsələ mübahisəlidir və ola bilsin bu suala birdə qayıdacayıq.
Vergi Məcəlləsinin aşağıdakı maddələri vergi hesabatlarının tərtibindən və verilməsindən məlumat verirlər. Gördüyünüz kimi hesabat dedikdə, vergi bəyannaməsi başa düşülür. Bildiyiniz kimi hesabatları həm yazılı şəkildə, həm elektron şəkildə vergi orqanına təqdim edirlər. Qanunvericiliklə hesabatların verilmə müddətləri, onların üzadılması və s. məsələlər tənzimlənir.
Maddə 72. Vergi hesabatının tərtib edilməsi və verilməsi qaydası
72.1. Bu Məcəllənin məqsədləri üçün vergi hesabatı vergi bəyannaməsindən ibarətdir.
Çoxlarınız bilirsiniz ki, vergi orqanları ilə rəsmi yazışma uzun müddətdir ki, sadələşdirilib və elektron qaydada aparıla bilər. Bu cür sistem effektivdir və yaranan problemləri, sorğu almağı, şikayət verməyi, məlumat mübadiləsini tezləşdirir və bürokratiyanı azaldır. Digər dövlət qurumuları ilə müqayisədə vergi orqanlarınını bu işi nümunəvi sayıla bilər. Ümid edək ki, yaxın gələcəkdə başqa dövlət qurumları da belə sistemi qurmağa nail olacaqlar.
Bu gün biz VM-nin dörd maddəsinə nəzər salacayıq: 67-1, 67-2, 68, 69. VM-nin 67-1, 67-2-ci maddələri müəyyən sahədə vergi güzəştlərlə bağlıdır.
Hərdən elə olur ki, vergi ödəyicisi mühasibat uçotunu aparmır və ya düzgün aparmır, yaxud mühasibat sənədləri hər-hansı səbəbdən məhv olunur (itirilir). Belə hallar olanda vergi orqanı müxtəlif üsullardan istifadə edib vergiyə cəlb olunan məbləğləri hesablayır. Bu üsullar aşağıdakı maddədə göstərilir.
Maddə 65. Vergilər üzrə borcların alınması qaydası
65.1. Vergi ödəyicisi vergi öhdəliyini bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş müddətdə yerinə yetirmədikdə vergi orqanı bu Məcəlləyə müvafiq olaraq hesablanmış və ya yenidən hesablanmış vergilərin, faizlərin və tətbiq edilmiş maliyyə sanksiyalarının 5 gün müddətində ödənilməsinə dair vergi ödəyicisinə bildiriş göndərir.
Vergi Məcəlləsi ilə şikayət üçün 3 ay (hüquqlarının pozulduğunu bildiyi və ya bilməli olduğu gündən) ayrılıb. Bu müddət şikayət üçün kifayətdir, hətta artıqdır. Nəzərə almaq lazımdır ki, vergi ödəyicisi şikayət edərkən həm vergi orqanın yuxarı instansiyasına müraciət edə bilər (misal üçün Apellyasiya Şurasına), həm də məhkəməyə müraciət edə bilər. Bunun üçün vergi ödəyicisi inzibati-iqtisadi məhkəmələsinə müraciət etməli olacaq (əksər işlər üzrə), əgər vergi orqanı inzibati xəta ilə bağlı qərar çıxarıbsa onda rayon (şəhər) məhkəməsinə müraciət etməli olacaq.
VM-nin 61-ci maddəsi vəzifəli şəxslərinin məsuliyyətinə həsr olunur.
Səhifələr
Education - This is a contributing Drupal Theme
Design by
WeebPal.